Maartje De Meulder

We zijn een week ver in de crowdfunding campagne #geenpretjezondertolk. Ikzelf ben er, samen met Kristof De Weerdt en Doof Vlaanderen, al maanden mee bezig. Oorspronkelijk was ik zelfs niet eens van plan mij actief in te zetten voor de actie. Ik zou in de meeste privé-situaties tolken immers liever kwijt dan rijk zijn, en ik had mij bijvoorbeeld veel liever ingezet om meer mensen te laten gebaren, zodat we geen tolken meer zouden hoeven te gebruiken. Dát zou pas een pretje zijn. (Trouwens, over meer mensen VGT laten leren: big shout-out to het geweldige Vlaamse Gebarentaal leren! Ga eens kijken!) Ik denk in mijn professioneel (academisch) leven ook erg kritisch na over het gebruik en het nut van tolken gebarentaal, in allerlei situaties.

Maar toen Kristof begon met zijn actie op Facebook voelde ik me op den duur slecht dat ik de actie academisch zat te analyseren in plaats van ze zelf te steunen, en zo geraakte ik erbij betrokken. Ook vanuit een persoonlijke motivatie. Want ja, 36 uur privé-tolkuren per jaar is belachelijk weinig. Het is niet alleen dat maximum van 36 uur. Het is ook het hele gedoe er rond dat zo denigrerend is. Het feit dat wij (de dove “gebruikers”, zoals we in deze context genoemd worden) tot een paar jaar terug de vervoerskosten van de tolken zelf moesten betalen (ja dat leest u goed). Het feit dat als je een verhoging wil aanvragen van 18 naar 36 uur, dat je dat moet motiveren. Ja, we krijgen niet meer dan 36 uur, en zelfs voor die 36 uur moeten we een motivatie opgeven. Een tijd geleden had ik daar genoeg van, en liet ik in mijn aanvraag het veld met “motivatie” bewust blanco. Antwoord van het VAPH: “om te bepalen of u voor de gevraagde uitbreiding in aanmerking komt, hadden we graag een concretere motivatie ontvangen die de noodzaak van extra doventolkuren aantoont.” Dat was de druppel, en op Facebook vroeg ik naar gevatte antwoorden om de nood aan 36 uur per jaar te motiveren. Een greep uit de suggesties: “Hierbij m’n nieuwe aanvraag voor meer tolkuren. Mezelf de komende maanden opsluiten leek me zo drastisch.” (Isabelle Smessaert) – “Omdat ik een stem wil hebben in de zoveelste familievete over geld of opmerkingen over lelijke kinderen.” (Dennis Deschildre) – “Voor de was en de strijk. Waarvoor anders?” (Kristof Walbers) (deze was mijn persoonlijke favoriet 🙂 – “Om al uw brieven te laten vertalen naar VGT.” (Sven Noben) en “Bij secondelove.be zitten vooral horenden.” (Onno Crasborn).

Het is ludiek, maar het geeft wel heel goed weer waar het bij privé-tolkuren om draait. De situaties waarvoor ze gebruikt worden, worden soms voorgesteld als “banaal” of “minder belangrijk” (dan de situaties op werkvloer en onderwijs, waar een ander soort tolkuren wordt gebruikt): het obligate familiefeestje, de kapper of schoonheidsspecialiste, het gesprek in de kantine terwijl je dochter sport. Dat zijn inderdaad situaties waarvoor privé-tolkuren gebruikt worden, en die niet van levensnoodzakelijk belang zijn. Ze gaan echter wel om eenvoudig menselijk contact, en dat hebben we allemaal nodig. Privé-tolkuren worden echter evengoed gebruikt voor gebeurtenissen zoals begrafenissen, gesprekken met notaris of bank, bezoek aan de huisarts. Dat zijn stuk voor stuk situaties van groot (persoonlijk, financieel, of ander) belang. Ze worden ook gebruikt in situaties met mogelijke belangrijke implicaties voor iemands gezondheid en welzijn, bijvoorbeeld een ziekenhuisopname (veel ziekenhuizen staan nog niet in voor tolkkosten hoewel ze eigenlijk zouden moeten; zie aanbeveling Unia), een gesprek met een vroedvrouw of één of andere vorm van therapie of behandeling. Er zijn dove mensen die therapie bij een psycholoog of psychiater moeten stopzetten omdat ze geen tolkuren meer hebben; er zijn dove mensen die een hartoperatie ondergaan maar niet weten waarom omdat er geen tolk bij is; er zijn dove mensen die in de gevangenis of psychiatrisch centrum terecht komen en niet (meer) met hun advocaat kunnen overleggen of groepsgesprekken volgen omdat hun tolkuren op zijn. Dit is geen fictie, dit is realiteit.

Als je horend bent en je leest dit: reken zelf eens uit aan hoeveel uur per jaar je komt als je al deze situaties hierboven optelt. Dat is veel meer dan 36. En dat is dan nog in het geval je zelf mentaal en fysiek gezond bent, en je naaste familie en vrienden ook.

Ik wou dat het niet nodig was, maar soms moet beleid gestuurd en afgedwongen worden via juridische weg. Dat was zo voor de dove leerlingen die 20 uur per week in de klas moesten zitten zonder toegang tot de lessen (want zonder tolk), en dat is zo voor dove mensen die 36 tolkuren per jaar krijgen voor hun privé-situatie. De Vlaamse overheid, in dit geval Vlaams minister Vandeurzen maar ook de ministers voor hem, blijft koppig vasthouden aan het wettelijke maximum van 36u per jaar. Dat is 1 uur per week. Dat is belachelijk weinig, zeker als het zo’n ingrijpende gevolgen kan hebben voor iemands leven. Hopelijk ziet de rechter dat ook.

En ja, ik blijf in de meeste privé-situaties tolken een noodzakelijk kwaad vinden, en ik blijf denken dat het veel leuker zou zijn dat er meer mensen zouden kunnen gebaren, zeker de mensen waarvoor de privé-tolkuren bedoeld zijn: onze eigen families (!), onze huisdokters, gynaecologen, notarissen, leerkrachten van onze kinderen, de architect en aannemer die onze verbouwingen doet, de nonkels en tantes op familiefeesten. Maar zolang dat niet of niet genoeg het geval is, zijn tolken in privé-situaties absoluut noodzakelijk, en is 36 uur per jaar of 1 uur per week veel te weinig.

Dus: we kunnen uw steun voor onze crowdfunding-campagne gebruiken! Hiermee worden de kosten betaald voor de rechtszaak tegen de Vlaamse overheid. Voor meer info: geenpretjezondertolk.be

Alvast van harte bedankt.

#geenpretjezondertolk