Maartje De Meulder

Maartje De Meulder en Annelies Kusters

Met deze blog wensen Annelies en Maartje, twee dove hobbits, uit hun “veilige dovengemeenschap” te treden naar aanleiding van het interview met Claire Tollenaere, vandaag in De Bende van Annemie op radio 1. De transcriptie van het interview is hier te vinden, met dank aan Katrien Van Mulders.

Deze week kwam Helga Stevens geregeld in het nieuws omdat ze kandidaat-voorzitter was voor het Europees Parlement. Helga is naast Europees Parlementslid ook advocate, moeder van twee kinderen, ex-Vlaams Parlementslid, kortom een intelligente, succesvolle, dove vrouw die zeer veel glazen plafonds heeft doorbroken: eerste dove rechtenstudente in België, eerste dove advocate in België enzovoort.

Helga kent naast verschillende gesproken talen ook verschillende gebarentalen (of, zoals Claire het graag uitdrukt: ze “praat in gebaren”), en werkt in het Europees Parlement oa. met tolken VGT en ASL. Deze week nog vertelde ze in De Tijd dat haar gebruik van tolken in het Europees Parlement helemaal niet zo uitzonderlijk is – door de vele officiële werktalen daar hebben nagenoeg alle parlementsleden tolken nodig om elkaar te begrijpen.

Maar journaliste Annemie Peeters was niet op zoek naar dit soort interessante feiten die tonen hoe dove mensen succesvolle carrières hebben en hoe zij met horende professionals samenwerken. Nee, ze was vanuit haar bekrompen visie wel eens benieuwd waarom een dove persoon zoals Helga geen cochleair implantaat (CI) zou willen om te horen. Immers, als Helga een CI had gehad en verkeerslawaai kon horen was ze vast wel Europees voorzitter geworden!

Om die uiterst belangrijke vraag te kunnen beantwoorden, nodigde ze iemand uit die zelf niet doof is noch een CI heeft. Nee, voor de gemakkelijkheid vroeg ze Claire Tollenaere, logopediste in het revalidatiecentrum (de naam zegt genoeg) van Sint-Lievenspoort. Claire, dé expert voor al uw vragen over doof-zijn en het alledaagse leven van dove mensen. Vraag het vooral niet aan mensen die niet weten wat het is om verkeerslawaai en muziek te moeten missen!

We hebben uit onze veilige cocon moeten reiken naar iemand die het interview kon uitschrijven want ja, wij hebben nu eenmaal geen CI (meer). Wat Claire ons wist te vertellen was dat leren luisteren en geluid plaatsen voor veel mensen die doof geboren zijn, erg vermoeiend is, en dat daarom doofgeboren mensen zich verenigen in dovengemeenschappen, “hechte en veilige gemeenschappen” met een eigen taal, cultuur en identiteit. Een “eigen wereld” waar ze “wel een beetje fier op” zijn. Dove mensen gaan dus nooit naar de winkel, spreken niet tegen hun familie, maken nooit ruzie, en wonen allemaal samen gezellig en vreedzaam in een hol onder de grond. Veilig en hecht. En fier. Een beetje wel ja.

Maar, wist Claire daarna te zeggen, eens we “buitentreden” uit die gemeenschap, “die veilige dovengemeenschap”, merken we wel “dat gebarentaal niet zaligmakend is”, en we toch steeds een tolk nodig hebben en beroep moeten doen op een derde persoon. Immers, in het hol is er geen verkeerslawaai, leren we niet schrijven, zijn er geen scholen, en leren we zeker niet hoe te communiceren met niet-holbewoners. We leren alleen om een beetje fier te zijn.

Met een CI daarentegen zijn we klaar om de wereld buiten het hol te confronteren. Het CI is een soort wondermiddel: eender wat er binnenkomt in het ding, komt direct in ons hoofd binnen, glashelder en ondubbelzinnig, en het klinkt gelijk muziek in de oren. Communiceren gaat moeiteloos, en we kunnen automatisch alle talen verstaan, ja zelfs Engels en Frans. Iedereen zou het moeten doen! Zelfs verkeerslawaai klinkt prachtig, want immers, het is geluid! Het grootste goed dat er bestaat! Het is zaligmakend! (Even voor de duidelijkheid, voor onwetende lezers. Er ZIJN dove mensen die blij zijn met hun CI en het altijd of soms dragen, en er zijn ook dove mensen die er niet zoveel mee zijn of het geluid ervan haten en het zelfs stoppen te gebruiken, zoals één van de auteurs van dit artikel. Er zijn ook dove mensen die hun CI even af zetten als ze buitenkomen, omdat ze ineenkrimpen van het verkeerslawaai.)

Jullie hebben wellicht genoten van jullie 12 minuten faam op de Vlaamse radio, maar als je even tijd hebt, Claire en Annemie, dan stellen we voor dat jullie eens een paar dagen met ons meelopen zodat u ons in het wild kan observeren. Dan ziet u hoe wij *niet* functioneren zonder tolk, hoe wij geen jobs kunnen hebben aan de universiteit en geen boeken kunnen schrijven, hoe dove mensen geen soepbar kunnen runnen zonder tolk, hoe ze niet kunnen werken als tolk op Ketnet, hoe ze hun kinderen niet naar school kunnen brengen en geen verhaaltjes kunnen vertellen zonder tolk, hoe ze geen cappuccino kunnen bestellen in hun favoriete koffiebar. Het punt is, dus: op verschillende momenten en in verschillende situaties hanteren wij verschillende communicatiestrategieën, mét en zonder tolk. Claire, in uw eigen instelling, Sint-Lievenspoort, werken dove mensen als leerkracht. Hebt u al eens met hen gepraat? Annemie, als u met ons meeloopt dan wil heel misschien onze veilige, hechte gemeenschap zich wel openstellen om u bij te brengen wat het betekent om verkeerslawaai te missen.

En Annemie, is het in je opgekomen om eens te vragen aan dove mensen zélf waarom sommigen van hen wel een CI dragen en anderen niet? Waarom sommigen niet “gerepareerd” willen worden? Wie denkt u dat het meeste inzicht heeft in deze onderlinge diversiteit? Claire, de logopedist die vooral (en naar eigen zeggen) in aanraking komt met mensen die wèl een CI hebben of willen? Of mensen die zelf doof zijn én zelf veel in contact komen met andere doven met verschillende achtergronden, die verschillende levenskeuzes hebben gemaakt? Er is veel diversiteit in het hol. Zeer veel. Dè expert inzake deze zaken is Fevlado, de Vlaamse dovenfederatie en de spreekbuis van de Vlaamse dovengemeenschap. Blijkbaar was het niet nodig hen te contacteren. Of u zou een dove expert kunnen vragen in Deaf Studies (zoals ons, bijvoorbeeld). Ja, er zijn zelfs onderzoekers in het hol. Wetenschappelijk onderzoekers!

Weet u wat wij missen, en dan wél elke dag? Niet verkeerslawaai, maar mensen die verder kijken dan hun neus lang is. Ge moest u schamen, Claire en Annemie. Ons hol werd vandaag weer een beetje kleiner.