Maartje De Meulder

Er is een uitdrukking het Nederlands waarvan ik de betekenis ken in de abstractie, maar niet in de praktijk: “een voorstelling meepikken”. Het is iets dat ik aanvoel als een gemis, zomaar naar bijvoorbeeld een toneelvoorstelling kunnen gaan zonder mij eerst in honderd bochten te moeten wringen om toegankelijkheid georganiseerd te krijgen. Ik word meestal al moe als ik er gewoon aan denk, en begin er dan maar niet aan. Hetzelfde voor lezingen. Vaak zijn er schrijvers, wetenschappers, activisten of anderen waarvan ik hun lezing graag wil volgen. Het steekt dan als horende vrienden zeggen “oh ik ga morgen even naar Brussel lezing van X, Y of Z bijwonen”. Iets dat ze ertussen plannen. Het is zo dat familie of vrienden mij eigenlijk automatisch niet meevragen als ze tickets boeken voor een voorstelling (toneel, one-man show, lezing, andere voorstelling) vanuit de veronderstelling dat het voor mij toch niet toegankelijk is – wat helaas ook bijna steeds zo is.

Zo is er nu deze voorstelling van Bart Peeters die ik graag zou zien. Sommige mensen die dit lezen denken wellicht “neem dan een tolk VGT mee”. Maar dit soort voorstellingen leent zich niet echt tot vertaling in VGT. Er komt veel spelen met taal en woorden bij kijken, en dat apprecieer ik het liefst in de brontaal, het Nederlands dus, niet in VGT. Bovendien vraagt het tolken van zulk een voorstelling georganiseer, en tolken moeten kunnen voorbereiden, anders heb ik er niks aan. Ook de artiest in kwestie moet akkoord zijn dat er iemand naast hem/haar op het podium de show steelt – iets waar iemand als Bart Peeters in elk geval gelukkig geen probleem mee blijkt te hebben. En dan is er natuurlijk de vraag “wie gaat dat betalen?” Organisatoren zijn niet altijd bereid om dat te doen, of pas na herhaaldelijk aandringen en argumenteren (ik heb geen zin om dat voor élke voorstelling te doen), en ik sta niet te springen om de ocharme 36 tolkuren voor de privé-situatie die het VAPH mij jaarlijks gunt (en waarvoor ik dan ook nog eens een motivatie moet geven!), daaraan te spenderen.

Steeds meer concertzalen en andere locaties hebben tegenwoordig een ringleiding waar je een hoorapparaat op kan aansluiten. Maar dat wordt vaker gebruikt door slechthorende mensen, en bovendien draag ik geen hoorapparaten.

Dan blijft over: boventiteling (er worden, ook in het Engels, verschillende termen voor gebruikt, maar ik gebruik hier voor de gemakkelijkheid deze). Je ziet dit soms bij operavoorstellingen in een andere taal dan het Nederlands, waarbij de vertaalde tekst boven het podium op een scherm verschijnt. Het verschil met boventiteling bij opera’s is dat bij de boventiteling voor doven en slechthorenden het niet om een vertaling gaat (tenzij de voorstelling in een andere taal is natuurlijk) maar gewoon om een weergave van de tekst (boven het podium of op andere manieren zoals een tablet), en dat ook bijkomende info gegeven wordt zoals wie er aan het woord is, geluidseffecten etc. Een beetje zoals (goede) 888-ondertiteling op televisie dus.

Ik mailde dus naar de Roma, waar Bart Peeters optreedt, met de vraag of boventiteling voorzien kon worden tijdens de voorstelling. Hun antwoord:

De Roma is niet uitgerust voor boventiteling en Bart Peeters tourt ook niet met zo’n systeem.
We hebben wel een ringleiding, indien dit zou helpen.
Hiervoor hebben we wel graag een seintje, zodat we deze kunnen activeren.

Niet dus. Ik zag dit ook nooit eerder bij een andere voorstelling. Op dit vlak toont België zich echt weer eens van zijn onderontwikkelde kant. In het Verenigd Koninkrijk heb je bedrijven als Stagetext die honderden voorstellingen per jaar boventitelen. Niet alleen live voorstellingen zoals theatervoorstellingen, maar ook films, literaire festivals, rondleidingen in musea etc. Daar is het voor dove en slechthorende mensen veel vanzelfsprekender om deel te nemen aan het culturele leven.

Want ja, ik zou toch eindelijk ook graag de betekenis van “een voorstelling meepikken” in de praktijk kunnen ervaren. Is er dan echt niemand mee bezig hier? Is de markt te klein? Is er te weinig vraag naar? Of vraagt niemand het omdat er geen aanbod is? Ik ken geen bedrijven zoals Stagetext in België, maar misschien zijn ze er wel of zijn er bedrijven geïnteresseerd om dit op te starten? Iemand?